การจัดเก็บภาษีสุรา: ประสบการณ์จากต่างประเทศ

โดย :  สุมาลี สถิตชัยเจริญ      

         
               
                         สุรา ได้ชื่อว่าเป็นสินค้าที่ก่อให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพและสังคม แต่ยังมีการบริโภคอย่างแพร่หลายอยู่ใหลายประเทศ ทำให้รัฐบาลแต่ละประเภทที่มีการจัดเก็บภาษีสุราเพื่อควบคุมและจำกัดการบริ โภค ทั้งยังเป็นภาษีที่
สร้างรายได้ให้แก่รัฐอย่างมาก รวมทั้งประเทศไทยด้วย โดยทั่วไปนโยบายการจัดเก็บภาษีสุราหลัก ๆ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่ (1) สร้างรายได้ให้แก่รัฐบาลอย่างมีประสิทธิภาพ (2) แก้ไขปัญหาผลกระทบด้านลบ โดยเฉพาะ
ต้นทุนด้านสังคม และ (3) สร้างภาระภาษีที่มีการกระจายอย่างทั่วถึง ซึ่งหมายรวมไปถึง ความเป็นธรรม ความมีประสิทธิภาพ และการบริหารการจัดเก็บที่ดี ซึ่งรัฐบาลต้องมีการกำหนดนโยบายที่เหมาะสมสำหรับประเทศของตน
บทความนี้ จึงมุ่งเน้นประสบการณ์ของต่างประเทศในการจัดเก็บภาษีสุรา เพื่อศึกษาถึงการนำนโยบายภาษีสุรามาใช้ในการจำกัดการบริโภคสุราและการเป็น ภาษีที่สร้างรายได้ให้แก่รัฐ

                        
                        ปัญหาการจัดเก็บภาษีสุรา
                       มีคำถามมากมายว่ารัฐบาลจะสามารถจัดเก็บภาษีสุราเพื่อชดเชยต้นทุนทางสังคมที่ เกิดขึ้นจากการบริโภคสุราได้อย่างไร ต้นทุนทางสังคมดังกล่าวได้แก่ การบาดเจ็บที่เกิดขึ้นจากอุบัติเหตุในการดื่มสุรา และปัญหาครอบครัวที่เกิดจากการดื่มสุรา เป็นต้น เนื่องจากรัฐบาลแต่ละประเทศไม่ได้จัดเก็บภาษีเพื่อรายได้เพียงอย่างเดียวแต่ ยังใช้เป็นเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจ และสร้างความเป็นธรรมในสังคมอีกด้วย การมีสองบทบาทของภาษีทำให้นโยบายภาษีสุราไม่มีความชัดเจน ทำให้เกิดประเด็นในการจัดเก็บภาษีสุราว่าควรจัดเก็บภาษีสุราอย่างไร และเท่าไหร่ในแง่การคลัง นอกจากนี้ยังมีประเด็นในแง่ของความเป็นธรรมและความมีประสิทธิภาพ รวมทั้งประเด็นที่ว่าต้องจัดเก็บภาษีเท่าไหร่จึงจะสามารถชดเชยต้นทุนทาง สังคมที่เกิดขึ้นจากการดื่มสุรา นอกจากนี้จะมีแนวทางในการจัดเก็บภาษีสุราหลัก ๆ 2 แนวทาง ได้แก่ แนวทางตามหลักการด้านสาธารณสุข และด้านเศรษฐศาสตร์ ซึ่งทั้ง 2
แนวทางมีมุมมองในด้านแคบและกว้างต่างกันไป ดังนี้
                      (1) ด้านสาธารณสุข มุ่งเน้นการจำกัดอันตรายที่เกิดจากการดื่มสุราโดยการลดปริมาณการดื่มสุราของ แต่ละคนโดยเฉลี่ยลง โดยใช้มาตรการด้านราคาและภาษี การควบคุมปริมาณการจำหน่าย และการโฆษณา เป็นเครื่องมือ
                      (2) ด้านเศรษฐศาสตร์ ให้ความสนใจกับผลกระทบภายนอกที่เกิดจากการบริโภคสุรามากกว่าที่เกิดกับตัว ผู้บริโภคเองหากถามเหตุผลทางเศรษฐศาสตร์ว่าเหตุผลสำคัญในการจัดเก็บภาษี สุรามากกว่าสินค้าประเภทอื่นคืออะไรก็จะได้รับคำตอบว่าภาษีสุราเป็นภาษีที่ สร้างรายได้ให้แก่รัฐอย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศกำลังพัฒนาเป็นส่วนใหญ่ นอกจากนี้ภาษีสุรายังเป็นภาษีที่สะดวกในการจัดเก็บและไม่มีการต่อต้านเมื่อ มีการจัดเก็บภาษีสุรา สรุปคือเป็นภาษีที่มีประสิทธิภาพและความชอบธรรมในการจัดเก็บภาษี

                     แนวคิดทางเศรษฐศาสตร์และสาธารณสุขในการเก็บภาษีสุราเห็นตรงกันว่าสิ่งที่ สำคัญในการกำหนดอัตราภาษี คือการกำหนดอัตราภาษีที่สามารถลดผลกระทบภายนอกที่เกิดขึ้นจากการบริโภคและ ผลิตสุรา อย่างไรก็ดี
แนวคิดการจัดเก็บภาษีสุราทางเศรษฐศาสตร์อาจจัดเก็บ ภาษีสุราในอัตราที่ต่ำกว่าทางสาธารณสุข เนื่องจาก แนวคิดทางเศรษฐศาสตร์คิดแต่ผลกระทบภายนอกที่เกิดขึ้นโดยไม่ได้คิดถึงผลเสีย ต่อผู้ดื่มสุราอย่างเช่นแนวคิดของ
สาธารณสุข นอกจากนี้ หากต้องการลดการบริโภคสุราอย่างจริงจังควรต้องห้ามการดื่มสุรา เช่น บางประเทศมีข้อกำหนดสำหรับผู้ที่สามารถผลิต จำหน่าย หรือซื้อสุราได้ ซึ่งควรต้องนำมาพิจารณาในการกำหนดนโยบายภาษีสุราประกอบด้วย ยกตัวอย่างเช่น ประเทศในแถบสแกนดิเนเวีย ที่มีบทลงโทษอย่างหนักทั้งจำและปรับแก่คนเมาสุราและขับรถ ทำให้การจัดเก็บภาษีสุราในอัตราสูงไม่มีความจำเป็น

สามารถอ่านเอกสารโดยละเอียดได้จากเอกสารประกอบ

 เอกสารประกอบ  การจัดเก็บภาษีสุรา.pdf (ขนาด 91.82 กิโลไบต์)