จากประชาชาติธุรกิจ
การศึกษาที่ดีที่สุด คือการได้บรรลุในสิ่งที่ได้เรียนรู้ มนุษย์จึงต้องช่วยกันแสวงหาและส่งเสริมให้เพื่อนมนุษย์ได้รับการศึกษา จากกระบวนการเรียนรู้ที่ดี มนุษย์ทุกคนมีเซลล์สมองเท่ากัน ทำให้สามารถสร้างกระบวนการคิดที่มีศักยภาพในการบรรลุเรื่องต่างๆได้ แต่สิ่งหนึ่งที่ยังไม่สามารถบรรลุได้คือการอยู่ร่วมกันอย่างสันติ” เป็นคำกล่าวของศ.นพ.ประเวศ วะสี ราษฎรอาวุโส เรื่องการศึกษาทางเลือก
เพราะการศึกษาในประเทศไทย จะเกิดประโยชน์ได้ก็ต่อเมื่อมีทางเลือกให้แก่เยาวชน หากทำให้ระบบการศึกษามีความหลากหลาย ก็จะก่อให้เกิดการพึ่งพาเสริมข้อดีข้อด้วยซึ่งกันและกัน
การศึกษาทางเลือกไม่ใช่เรื่องใหม่สำหรับ คุณพ่อวิคม กิตติรัตนชัย หรือคุณพ่อเล็ก ของน้องก้านตอง ที่ได้เริ่มจัดการศึกษาทางเลือก แบบ Home School หรือการจัดการศึกษาโดยครอบครัวร่วมกับคุณแม่กรรณิการ์ กิตติรัตนชัย ให้กับลูกสาวน้องก้านตองเด็กหญิงอรุณเริ่ม กิตติรัตนชัย ตั้งแต่ยังเล็ก
ในงานประชุมเครือข่ายการศึกษาทางเลือก ภาคเหนือ ครั้ง ที่ 2 ที่จัดขึ้นเมื่อเร็วๆนี้ ณ. โรงเรียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา อ.เมือง จ.เชียงใหม่ สนับสนุนโดยมูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ (มสช.) คุณพ่อเล็กได้บอกเล่าประสบการณ์ให้กับผู้สนใจที่เข้าร่วมรับฟังว่า
"เป็นเพราะเชื่อในโลกแห่งเสรีภาพการเรียนรู้ จึงเริ่มศึกษาเรื่องการเรียนการสอนแบบ Home School ด้วยความเชื่อมั่นในรูปแบบการศึกษาที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนแสวงหาตัวเอง รู้จักตนเอง อันจะนำไปสู่ความตระหนักรู้ในตัวตนเอง มากกว่าการมุ่งแข่งขันสู่ความเป็นเลิศ จึงได้ตัดสินใจขออนุญาตสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเชียงใหม่เขต1 ให้ครอบครัวเป็นผู้จัดการศึกษาให้กับน้องก้านตองเอง เมื่อขึ้นชั้นประถมศึกษาปีที่ 3 ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ 2552 โดยใช้ชื่อว่า “บ้านเรียนก้านตอง” ด้วยความมั่นใจว่า ตนเองมีความพร้อมทั้งในด้านปัจจัยและเวลาที่จะจัดการศึกษาให้ลูกได้
คุณพ่อเล็กได้เขียนแผนการจัดการศึกษาเสนอต่อสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา เชียงใหม่ เขต 1 โดยมีกรอบของเนื้อหาการเรียนรู้ อิงสาระและมาตรฐานการเรียนรู้ตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ที่สามารถเทียบโอนเป็นหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานได้ โดยระบุแนวคิดพื้นฐานที่เรียบง่ายว่าเพราะเห็นการจัดการเรียนการสอนในห้อง เรียนขนาดใหญ่ในโรงเรียน มีนักเรียนจำนวนมากที่มีความสนใจ มีศักยภาพ และข้อจำกัดในตัวที่แตกต่างกัน
ดังนั้นการจัดหลักสูตรให้สอดคล้องกับนักเรียนแต่ละคนจึงเป็นไปได้ยาก และอาจส่งผลกระทบ เช่น เกิดความเบื่อหน่าย ไม่สามารถกระตุ้นให้เกิดความกระตือรือร้น ในการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ หรือเนื้อหาที่ซับซ้อนมากขึ้นได้
แต่การศึกษาโดยครอบครัว มีความยืดหยุ่นกว่ามาก เพราะพ่อแม่จะจัดการเรียนรู้ตามธรรมชาติ เน้นความสนใจและความถนัดของลูกเป็นหลัก โดยใช้แหล่งเรียนรู้ที่มีอยู่ในท้องถิ่นประกอบ ถือหลัก “การเรียนรู้ร่วมกัน” เป็นสำคัญ ไม่เพียงสร้างแนวทางในการเข้าถึงความรู้แบบใหม่ หากยังช่วยส่งเสริมความเข้มแข็งของสถาบันครอบครัวด้วย
ด้วยยึดหลักที่ว่า หลักสูตรหรือระบบการเรียนการสอนที่เหมาะสมที่สุดคือ หลักสูตรที่สอดคล้องกับตัวผู้เรียน ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนเรียนได้อย่างมีความสุข และสามารถพัฒนาศักยภาพของตนได้อย่างเต็มที่และตรงตามความสนใจ
หลักการเรียนการสอนคุณพ่อเล็กเน้นให้น้องก้านตองสนุกกับการเรียนรู้ เพราะไม่อยากให้เกิดความเบื่อหน่าย หรือต้องมานั่งทนท่องจำตำราเรียน โดยให้น้องก้านตองเรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติ ใช้กิจกรรมที่น้องก้านตองชื่นชอบ เช่น การอ่าน การเขียน ศิลปะ การถ่ายภาพ
บูรณาการเอาหลายทักษะเข้ามาเรียนรู้และฝึกฝนร่วมกัน โดยอาศัยแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น เช่น พาไป ศึกษาชีวิตและพฤติกรรมสัตว์ที่สวนสัตว์ หาความรู้เรื่องพืชที่สวนพฤกษศาสตร์ ดูนก ผีเสื้อ และแมลงต่างๆ ที่อุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย พระตำหนักภูพิงค์ราชนิเวศน์ พื้นที่สวนที่อำเภอสันทราย และละแวกบ้าน รวมถึงแหล่งเรียนรู้จาก อินเตอร์เน็ต ห้องสมุดต่างๆในชุมชน เช่น ห้องสมุดประชาชน สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ส่วนวิชาหลักพื้นฐานหลักเช่น คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ สังคมศึกษา ภาษาไทย ภาษาอังกฤษวิชา คุณพ่อเลก ก็ไม่ได้ละเลย “เราก็สอนวิชาพื้นฐานเหล่านี้ให้น้องก้านตองตามปกติ แต่ต้องยอมรับว่าน้องก้านตองมีความสนใจในแต่ละวิชาต่างกัน เช่นวิชาคณิตศาสตร์น้องจะไม่ค่อยชอบ แต่สนใจภาษาอังกฤษมากกว่า เราก็ไม่ได้กดดันเขา ก็จะให้น้องก้านตองใช้เวลากับวิชาภาษาอังกฤษมากกว่า และก็เรียนได้ดี”
หลังจากการจัดการศึกษาแบบ Home School คุณพ่อเล็กบอกว่าน้องก้านตองสามารถใช้ทักษะการวิเคราะห์ได้ดีมากกว่าการท่อง จำ ชอบแสวงหาความรู้ด้วยตนเองตลอดเวลา ไม่เครียด ไม่กดดัน มีความเชื่อมั่นในตนเองมากขึ้น มีความตื่นตัวในการเรียนรู้และทำกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวันทั้งการเล่นและการเรียน ที่สำคัญมีความสุขกับการเรียนมาก
ท่ามกลางสภาวะทางสังคมในปัจจุบัน ที่มุ่งเน้นการแข่งขันเป็นสำคัญ ระบบการศึกษาไทยปรากฎชัดว่าในการปฏิรูปการศึกษาในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ของกระทรวงศึกษาธิการยังไม่ประสบความสำเร็จ คุณภาพของนักเรียนและสถานศึกษาในขั้นพื้นฐานยังต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน ส่งผลเด็กไทย ส่วนใหญ่เครียดกับการเรียน ไม่มีความสุข ขาดการวิเคราะห์เชื่อโยง สถาบันครอบครัวที่เป็นเสาหลักกลับเริ่มอ่อนแอลง สมาชิกในครอบครัวขาดสัมพันธภาพที่เกื้อหนุน เอาใจใส่ต่อกัน พ่อแม่ไม่สามารถแสดงบทบาทหน้าที่ในการหล่อหลอม ปลูกฝังค่านิยม คุณธรรมแก่บุตรหลาน
การจัดการศึกษาทางเลือกแบบ Home School ของคุณพ่อเล็ก อาจเป็นอีกหนึ่งทางเลือกสำหรับครอบครัวที่เชื่อมั่นในรูปแบบการศึกษาที่มุ่ง เน้นให้ผู้เรียนแสวงหาตัวเอง รู้จักตนเอง และใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างมีความสุข มากกว่าการมุ่งแข่งขันสู่ความเป็นเลิศ สามารถนำรูปแบบไปจัดการศึกษาให้กับลูกของตนเองได้
ครอบครัวน้องก้านตองได้ แปลวิกฤติของระบบการศึกษาไทยมาเป็นโอกาสสร้างการศึกษาแบบใหม่ให้กับน้องก้าน ตอง ถือเป็นแบบอย่างที่น่ายกย่อง จุดประกายให้ครอบครัวอื่น ให้เริ่มหันมามองบุตรหลานของตัวเองมากขึ้น ว่าวันนี้ เขาเหล่านี้มีความสุขกับการเรียนมากน้อยเพียงใด ( หมายเหตุ เรื่อง โดยมูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ ภาพประกอบ home school ในต่างประเทศ )
